Toegang tot financiering

Toegang tot financiering is van groot belang voor de ontwikkeling van het bedrijfsleven. Echter, terwijl vreemd vermogen van oudsher een belangrijke bron van financiering voor MKB-bedrijven is, neemt het volume van uitstaande leningen van grote banken aan het MKB af. Dit suggereert een verandering in het financieringspatroon van bedrijven. Met de gegevens die deze monitor oplevert, wordt inzicht verkregen in de actuele behoefte van ondernemers aan financiering en in de wijze waarop zij in die behoefte voorzien.

Deze editie van de Financieringsmonitor geeft een overzicht van de toegang tot financiering van bedrijven met tenminste twee werkzame personen in het particulier bedrijfsleven, dat wil zeggen alle bedrijven met uitzondering van de financiële instellingen, de onroerend goed sector en de zorg. Het gaat om het financieringsgedrag in de periode juli -december 2017.

Bij die analyse worden drie fasen onderscheiden: de oriëntatie op externe financiering, de aanvraag van externe financiering, en de uitkomst van die aanvraag. Daarnaast is gevraagd naar de vooruitzichten van bedrijven voor 2018. De gegevens van de monitor verschaffen inzicht in de zoektocht van ondernemingen naar financiering en leggen ontwikkelingen hierin bloot.

Oriëntatie op financiering

Van de bedrijven met tenminste 2 werkzame personen heeft 20% zich in de tweede helft van 2017 georiënteerd op het verkrijgen van financiering, dat wil zeggen dat ze de mogelijkheid hebben onderzocht of het verkrijgen van externe financiering de positie van het bedrijf zou kunnen versterken. Op een totale populatie van bijna 329.000 bedrijven met tenminste twee werkzame personen zijn dat bijna 66.000 bedrijven.

Het totale MKB (2-249 werkenden) ligt met 22% net boven het gemiddelde van alle bedrijven. Dat komt vooral doordat het middenbedrijf (50 -249 werkenden) zich sterk op het verkrijgen van financiering georiënteerd heeft; de oriëntatie op financiering in micro (2-9 werkenden) en kleine (10-49 werkenden) bedrijven is gelijk aan het gemiddelde voor alle bedrijven. Oriëntatie op het verkrijgen van financiering komt het minst voor in het grootbedrijf (tenminste 250 werkzame personen).

Bedrijven die in 2016 winstgevend waren hebben zich vaker dan gemiddeld op het verkrijgen van financiering georiënteerd. Aannemelijk is dat financieel goed presterende bedrijven eerder gericht zijn op investeringen en expansie. Verliesgevende bedrijven oriënteren zich veel minder dan gemiddeld op externe financiering, mogelijk door ontmoedigingseffecten. Het beeld ten aanzien van de solvabiliteit van bedrijven is gemengd. Bedrijven met een hoge of gemiddelde solvabiliteit oriënteren zich het minst op het verkrijgen van financiering, bedrijven met een lage solvabiliteit het meest.

Het kunnen doen van investeringen in huisvesting, bedrijfsmiddelen en overige activa is de meest genoemde reden van bedrijven om zich te oriënteren op financiering.

Bedrijven oriënteren zich vooral op het verkrijgen van leningen; oriëntatie op het verkrijgen van eigen vermogen komt sporadisch voor. Oriëntatie bij leasing en factoring maatschappijen wordt door 23% genoemd. Alternatieve financieringsbronnen (waaronder crowdfunding) wordt door 19% genoemd, wat een stijgende trend aangeeft ten opzichte van 2016. Vooral onder micro- en middenbedrijven is crowdfunding een trend.  In totaal oriënteerde het MKB zich op het verkrijgen van € 10 miljard.

De voornaamste reden die bedrijven noemen om zich niet te oriënteren op het verkrijgen van financiering is dat men geen externe financiering nodig heeft omdat er voldoende eigen middelen beschikbaar zijn of omdat bestaande kredietlijnen voldoen; dit wordt door 81% van de MKB-bedrijven genoemd.

Aanvraag 

Na de oriëntatiefase volgt mogelijk de eigenlijke financieringsaanvraag. Van de bedrijven die zich in de tweede helft van 2017 op externe financiering hebben georiënteerd gaat 84% daadwerkelijk over tot de aanvraag van externe financiering. Dat gebeurt bovengemiddeld vaak in het klein- en grootbedrijf, terwijl microbedrijven uiteindelijk relatief vaak (30%) afzien van het daadwerkelijk aanvragen van externe financiering.

In lijn met de voorafgaande oriëntatie, betreft de aanvraag van financiering vooral een aanvraag van vreemd vermogen.

Het vaakst wordt financiering aangevraagd bij een bank. Vaak is dat de huisbank maar het grootbedrijf maakt ook vaak gebruik van een andere bank. Leasing en factoring is ook een belangrijke bron. Familie en vrienden zijn vooral voor microbedrijven van belang. In totaal vraagt het MKB voor een bedrag van € 10 miljard financiering aan, evenveel als het bedrag waarop bedrijven zich aanvankelijk oriënteerden.

Omdat er minder bedrijven zijn die daadwerkelijk financiering hebben aangevraagd dan er zich op financiering georiënteerd hebben, betekent dit dat bedrijven die uiteindelijk – na oriëntatie – tot een aanvraag van financiering overgingen, meer middelen hebben aangevraagd dan waarop men zich aanvankelijk op richtte.

Van jaar op jaar bezien vertoont het percentage bedrijven dat financiering aanvraagt (ten opzichte van de totale bedrijvenpopulatie) wel variatie. Er is echter geen duidelijke trend te ontdekken.

Resultaat van de aanvraag

Nadat een bedrijf een financieringsaanvraag heeft gedaan is het aan de potentiële financier om de aanvraag toe te kennen. In de tweede helft van 2017 is 84% van de financieringsaanvragen geheel toegekend, en nog eens 4% gedeeltelijk. In 12% van de gevallen werd de aanvraag afgewezen. Deze percentages zijn sinds de tweede meting van 2015 stabiel, voordien daalde het percentage afwijzingen (over 2013 bedroeg het aantal afwijzingen nog 38%).

Vooral financieringsaanvragen met als doel investeringen in huisvesting of bedrijfsmiddelen, of groei en overnames, blijken succesvol. Wel moet worden gewezen op de relatief ongunstige resultaten voor de microbedrijven: nog steeds ziet 25% van de microbedrijven zijn aanvraag afgewezen. Uit eerder onderzoek is overigens gebleken dat de bedrijfsomvang op zich al positief samenhangt met de kans op een geslaagde financieringsaanvraag; dat betekent dat kleinere bedrijven een geringere slaagkans hebben.

De financieringsaanvragen van bedrijven die het afgelopen jaar winstgevend waren, zijn relatief succesvol.

Bedrijven met een lage solvabiliteit zijn juist relatief onsuccesvol. Als belangrijke grond voor afwijzing wordt een te groot risico voor de kredietverstrekker genoemd, en dat risico is kleiner als het aanvragende bedrijf winstgevend en/of relatief solvabel is. 1 Zie Tommy Span, Sophie Doove, Rutger Kok, Wim Verhoeven, De financiële positie van bedrijven met een kredietbehoefte – Een verdieping op de Financieringsmonitor, Panteia, 2015 (onderzoek in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken) Het totale bedrag dat aan MKB-bedrijven is verstrekt bedraagt € 8,3 miljard, dat is 83% van het aangevraagde bedrag. De verhouding tussen verkregen en aangevraagd bedrag is het laagst in microbedrijven (69%). Het lage percentage voor de microbedrijven hangt uiteraard samen met het hoge afwijzingspercentage.

Ongeveer driekwart van de bedrijven waarvan de financieringsvraag is afgewezen geeft aan dat de afwijzing uiteindelijk geen gevolgen voor het bedrijf heeft. 14% van de bedrijven geeft echter aan dat de afwijzing een rem op de groei zet, vooral omdat er niet geïnvesteerd kan worden.

De toekomst

Bedrijven is ook gevraagd naar hun verwachtingen ten aanzien van hun financieringssituatie in 2018. 23% verwacht komend jaar een financieringsbehoefte te hebben, dat is in lijn met eerdere metingen. Middelgrote en grote bedrijven verwachten het vaakst komend jaar een financieringsbehoefte te hebben.

De verwachte behoefte aan externe financiering is wat hoger dan gemiddeld in winstgevende bedrijven. Bedrijven met een gemiddelde solvabiliteit verwachten het vaakst in 2018 een financieringsbehoefte te hebben.

In totaal verwacht het MKB komend jaar een financieringsbehoefte van € 14 miljard. Uiteindelijk verwacht men daarvan € 11,9 miljard, ofwel 88%, daadwerkelijk te verkrijgen. In dit opzicht zijn microbedrijven pessimistischer dan middelgrote bedrijven, in lijn met de resultaten van de financieringsaanvragen het afgelopen half jaar.

Bron: Financieringsmonitor 2017-2 Onderzoek naar de financiering van het Nederlandse bedrijfsleven